Vårt distrikt har lange tradisjonar med ølbrygging. På kvar ein gard vart det dyrka korn, turka og malta og det låg stor prestisje i å lage godt øl. Vi i Lom bryggeri har som målsetjing å skape eit ølspekter med så stor lokal tilknytning som mogleg. Vi har arbeidd i fleire å med å finne fram til lokalt korn som kan brukast til malt og brygging og har nå lykkast med det. Vi brukar fleire lokale urter og bærsortar og kultiverer ei gamal humlestamme som vi brukar som aromahumle til nokre av ølsortane våre.

Our district has long traditions of beer brewing. On each farm, grain was grown, dried and malted. There was great prestige in making good beer. We aim to create a range of beers with as much local connection as possible. We have worked for several years to find local grain that can be used for malting and brewing and have now succeeded in doing so. We use several local herbs and berry varieties and cultivate an old strain of hops that we use as aroma hops in some of our beers.

Vi har nå teke i bruk for fullt malt frå lokal bygg. Det er Tore Rune Kummen i Skjåk som har dyrka byggen – ein torads som heiter Salome. Denne maltar vi på Malteriet frå Nordre Lie på Kongsberg til bruk i  DØL og SKJAAK, øl med kun lokal malt.  Vi har tidlegare  funne fram til nokre produsentar mellom anna som har korn med høveleg proteininnhald og hadde i 2016 600 kg til tørk i tørrstuggu som Mads Vole på Galdesand. Dette var korn frå 2015. Det vart nok for varmt for kornet ved tørking på denne måten. Korn frå 2016 frå Sel vart tørma «etter boka», men hadde nokre spor etter sopp  i seg og gjekk også til dyrefor. Foto: Thea Mork Kummen

Foto: Einar Almehagen, GD.

Basismalten vår kjem frå eit malteri i Tyskland som ligg midt inne i dei største kornområda i Europa. Rhönmaltz har namnet sitt frå fjellkjeda av same namn. Malten vi kjøper frå Rhönmaltz er i stor grad dyrka økologisk.

Vi ynskjer å bruke mest mogleg lokale råvarer i brygginga vår og har nå teke i bruk Malteriet frå Nordre Lie på Kongsberg til maltinga av kornet frå Kummen i Skjåk. I tillegg brukar vi rugmalt frå Malteriet 4-KORN frå Malteriet. Dei har stor fokus på økologiske råvarer og lagar malta av tradisjonsrike kornsortar, dyrka i Norge. Rugen er svedjerug, eit korn som skogfinnane nytta seg av. Alle sortane som blir malta på Malteriet dyrkar dei sjølve, utanom det vi leverer til dei frå Skjåk.

Humle er ei gamal kulturplante i Norge, som har vore dyrka her til lands sidan vikingtida. Frå 1300-talet vart det etablert humlehagar ved norske kloster og i ei periode frå rundt 1400 til 1700-tallet var det faktisk lovpålagt å dyrke humle heilt opp til Nord-Trøndelag.  På den måten vart humla spredt over heile Sør-Norge og det vart dyrket lokale kloner av humle. Humle skal ha kome til Norden austfrå med finsk-ugriske eller slaviske folkestammer under folkevandringa, og seinare «forvilla» seg her til lands. Humla er hovudingrediens nr. 2 i ølet. Humla var i utgangspunktet eit konserververingsmiddel for å halde bakteriane på avstand under lang lagring og transport av øl. Med på kjøpet fekk ein den bitre smaken. All humle vi brukar i ølet vår er økologisk frå ein mindre produsent litt lengere sør i Tyskland, i Grafenberg, Lilling (Fränkische Schweiz, Oberfranken). Dette er eit av dei største områdene med organiske humle i verda. Produsenten har som hovudmål å oppretthalde sunn, biologisk aktiv jord og å fremje biologisk mangfald. Humlegården tilhøyrer Hallertau-regionen.

Vi har teke oss av ein koloni av humle i Vårdalen i Lom som har overlevd i same austvendte tømmervegg i hundredevis av år.  Folk som har budd her hugsar humla over 90 år attende i tid og at det vart brukt av denne i heimbryggja øl.  Målet vårt er å kunne bruke av denne humla som aroma til det lokale ølet vårt, som eitt hundre prosent blir bryggja på lokal malt.  Vi har nå innleia eit samarbeid med NIBIO for å vidareutvikle bruken av lokal humle. Å kunne vere sjølvforsynt med humle er ikkje realistisk.

Samarbeidsprosjektet med Norsk Institutt for Bioøkonomi (NIBIO) administrert av Skåppå vart avslutta november 2023. Rapporten har dette samandraget: Dyrkingen av lokale humle ved Lom bryggeri har vist seg både mulig og gjennomførbar. Humlen dyrkes dels i pallekarm i et større veksthus, Vaagaasar, i et mindre veksthus, Grjotheim og på den opprinnelige vokseplassen hvor humlen har vokst i flere generasjoner. I veksthuset på Vaagaasardyrkes plantene i pallekarm. For å øke utbyttet kunne plantene med fordel få mer plass og dermedøkt lystilgang. Ved å dyrke i pallekarm begrenses rotutviklingen noe og det er derfor begrenset hvor mange planter man kan ha per pallekarm. Humle har en stor rotmasse, og vil vokse nedover i laget under pallekarmen. Under pallekarmene er det sandjord, det kan være gunstig ved nyetablering å tilføre mer organisk jord for å gi bedre forhold for røttene i dypere jordlag. I det lille veksthuset på Grjotheim, vokser plantene i bakken, og det samme på den opprinnelige lokaliteten. Det kunne se ut som plantene trives bedre her. Om det skylles jordforhold, eller eventuelt om klimaet i veksthuset på Vaagaasar blir for varmt og fuktig, er usikkert. Det er for sesongen 2023 installert dryppvanning i veksthuset. Jevn vanntilgang er veldig viktig forhumle og erfaringen så langt er også at dette har bidratt til bedre vekstvilkår for plantene. Det kaneventuelt installeres overvanning/dusjing av plantene som kan redusere angrep av meldugg.
Les rapporten her….

Sjå video om humleprosjektet.

Eine er eitt av våre standardøl som har fått svært gode attendemeldingar.  Bruk av eineskot og einebær som krydder gjev ølet ein naturleg bitter smak. Einen er brukt som smakstilsetjing i mat, øl og brennevin og har i tillegg ein reinsande eigenskap.

Mjødurten er meir utbredt i vårt område enn dei fleste kanskje er klar over. Vi tappa fyrste batch med MJØDURT 29/5 2018 etter å ha laga to små prøvebatchar. Mjødurt-ølet er også tappa som BERGTATT – museumsøl for Norsk fjellsenter i høve den nye utstillinga som opna i juni 2018 og som MJØDURT. Mjødurt, som også blir kalla nordens vanilje,  har stor plass i kulturhistorien som ei duftande plante. Ved tørking avgjev planta ein sterk duft som minner om nyslått høy. Tidlegare var det på høgtidsdagar vanleg å strø golvet med opphakka mjødurt på grunn av den gode lufta. Tidligere har mjudurten vore brukt til å gni inn trefat og kar som det skulle bryggjast  mjød i. Planta har også vore brukt som øl-, vin- og brennevinskrydder. Mjødurt er innsanka, tørka og ligg i frosaren klar til bruk.

FJELLKVANN er ein myrk/amber lager som også er tappa som spesialøl for Spiterstulen. Fjellkvann er ein av tre kvannsortar i landet; fjellkvann, strandkvann og Vossakvann. Dette er ein bittersøt og aromatisk urt som i lange tider har vore ei viktig krydder- og medisinplante. FJELLKVANN (kvanne, kvannegras, erkeengelurt) veks høgt til fjells. Etter sagaen var kvann beskytta ved lov på Island for meir enn tusen år sidan. Fjellkvann er næringsrik og brukt både som medisin og som kosttilskot og krydder i mat og drikke.

Krekling er den bæra det utan tvil veks mest av i vårt distrikt og er kanskje litt undervurdert som ressurs. Kjært barn har mange namn og krekling blir også kalla grisebær, krekebær, krøkebær, kryselbær, tystebær, trøstebær, krøyk, krøking, kråkebær, vasstyting, migbær, migardall, pissbær, pissraval eller  pessravvalj. Kreklingbær har, sammenlikna med andre skogsbær, vore lite utnytta i Norge. Den har vore noko meir brukt av innfødte i Nord-Amerika og av eskimoane på Grønland. På Sør-Grønland vart det samla vinterforråd, som vart frose i selskinnsekkar sammen med C-vitaminrike plantar som sammen med C-vitaminrike planter som fjellsyre og kvann. Eskimoane laga også alkoholholdig drikk av bærene. På Island, som er svært fattig på ville bærplanter, blir det plukket mykje kreklingbær som blir kokt til saft. Vi brukar lokal krekling som krydder til Jo Gjende.

Sommaren 2021  bryggja vi BJØRK krydra med ferske bjørkeskot. Vi har brukt litt kveite i brygget for å forsterke både smak og ikkje minst farge av bjørka. Bjørkelauv, eller te av lauv, har vore nytta mot ymse sjukdomar. Mot gikt vart senga fyllt med friske bjørkelauv. Bjørkeris vart lagt på golvet mot lopper og lus og brukt i badstua for å auke blodsirkulasjonen. Avkok av bjørkeblad kan brukast som velduftande innslag i badevatnet og til farging av garn. BJØRK er eit ljost og frisk øl bryggja på ljos malt, krydra med konsentrat av ferske bjørkeskot. Skota gjev ein søtare smak enn ferdig utspungne blad.

På same måte som mjødurten har fått tilnamnet nordens vanilje, blir gauksyra kalla nordens sitron. Når du tek til å sjå etter planta, finn du ut at denne veks over alt. Det er likevel tidkrevande å plukke nok til at det skal visast på vekta etter at urta er tørka. Vi ser for oss å kunne utvikle ein ølsort med sitrussmak der gauksyra kan brukast som eit heilt naturleg krydder.